Jerzy Zieliński - Nie stać nas na nierówności: recenzja książki "Nierówności po polsku".
Jerzy Zieliński - Nie stać nas na nierówności: recenzja książki "Nierówności po polsku".
Temat nierówności , z wyszczególnieniem nierówności dochodowych coraz częściej pojawia się w polskim dyskursie. Jest to pokłosie "socjalnego zwrotu" polskiej polityki w roku 2015 i lekkiej odwilży w zdominowanej przez liberałów dyskusji publicznej. Mimo to wciąż nie traktujemy go z dostateczną uwagą (dotyczy to nie tylko klasy politycznej i mediów, ale również środowiska nacjonalistycznego, które mimo merytorycznego rozwoju dalej stoi nieco w tyle). A powinniśmy, nierówności, które w naszym kraju są szczególnie wysokie nie są bowiem kwestią samej tylko etyki i sprawiedliwości. Wpływają negatywnie na nasz rozwój i gospodarkę. Bez odpowiedzialnej polityki i zwalczania nierówności szans możemy zapomnieć o silnej, bezpiecznej i bogatej Polsce będącej wzorem dla naszej części Europy i lokalnym liderem. I o tym właśnie opowiada omawiana książka.
Autorzy.
Wydane w tym roku "Nierówności Po Polsku" to dzieło trzech ekonomistów zaangażowanych w temat nierówności:
Paweł Bukowski - Adiunkt na University College London i w Polskiej Akademii Nauk. Współpracuje z London School of Economics. Jest współzałożycielem fundacji Dobrobyt na Pokolenia i członkiem Concilium Civitas (grupa polskich profesorów nauk społecznych, która pracuje na uczelniach zagranicznych i wykorzystuje swoją wiedzę i doświadczenie dla debaty publicznej w Polsce).
Jakub Sawulski - Adiunkt w SGH w Warszawie. Specjalizuje się w finansach publicznych oraz polityce podatkowej i społecznej państwa. Posiada wieloletnie doświadczenie w tworzeniu i opisywaniu polityk publicznych. Pracował między innymi na kierowniczych stanowiskach w administracji publicznej (Ministerstwo Finansów, Polski Instytut Ekonomiczny), sektorze prywatnym (Deloitte Polska) i organizacjach pozarządowych (Fundacja Instrat, Instytut Badań Strukturalnych).
Michał Brzeziński - Pracownik Wydziału Nauk Ekonomicznych na UW. Zajmuje się nierównościami ekonomicznymi oraz ubóstwem, polityką społeczną, ekonomią szczęścia oraz ekonomią polityczną demokracji i populizmu. Ekspert społeczny EAPN Polska. Współpracował z Instytutem Badań Strukturalnych i Bankiem Światowym.
Kwestie materialne.
Główną zaletą książki jest to, że zamiast na kwestiach etycznych skupia się ona na tych materialnych. W dzisiejszych czasach jest to wciąż zbyt rzadkie, a o tym jak ważnym jest takie podejście pisałem stosunkowo niedawno. Oczywiście nie oznacza to wcale, że autorzy całkiem porzucili kwestie moralne, a także ich znaczenie dla dyskursu. Sama książka wciąż pisana jest z egalitarnego punktu widzenia. Po prostu zauważają, że dyskusja na temat nierówności w mediach, społeczeństwie i wśród klasy politycznej skupia się jedynie na argumentach moralnych, na czym traci merytoryka. Co więcej, samo poczucie moralności jest subiektywne podczas gdy fakty ekonomiczne już nie.
Jak sami piszą na początku swej książki: "Wraz z naszą książką w przystępny sposób dostarczamy Czytelnikom wiedzę o nierównościach w Polsce. Chcemy nie tylko pokazać, że są one ważne i jaka jest ich skala, lecz także jakie są ich przyczyny oraz jak je zmniejszać i dlaczego warto to robić. Rozprawimy się z mitami, które mocno ugruntowały się w naszej debacie publicznej, jakoby nierówności były dobre dla wzrostu gospodarczego, poza tym były w Polsce całkiem umiarkowane, a zamożni stawali się bogaci wyłącznie dzięki własnej pracowitości, natomiast bieda była głównie efektem lenistwa, płaca minimalna zwiększała bezrobocie, a progresywne podatki były nieefektywne i niesprawiedliwe, itd. Koncentrujemy się przy tym na materialnym wymiarze nierówności, poświęcając mniej miejsca na dysproporcje w aspektach niematerialnych takich jak subiektywne poczucie szczęścia, czas wolny, jakość powietrza. Zawężamy w ten sposób przedmiot książki, uczulając jednocześnie Czytelnika, że polityka publiczna powinna działać tak, by w rozwój w sensie materialnym przekładał się na rozwój w sensie niematerialnym, a nierówności w tych dwóch wymiarach są ze sobą silnie powiązane."
Dzięki temu podejściu książka zyskuje na merytoryce, jej argumenty są trudniejsze do obalenia (jak wspomniałem wcześniej - poczucie moralności bywa mocno subiektywne, dzięki czemu kwestie etyczne łatwo można zbyć, przekierować temat. Zupełnie inaczej jest w temacie faktów obiektywnych, do których każdy musi się ustosunkować). Co więcej uderza ono w główne kłamstwo liberałów, którym jest skuteczność ich postulatów i brak alternatywy. A przekonanie to w narodzie polskim, który od lat tresowany jest przez liberalne media, celebrytów i polityków wciąż pozostaje silne. Problem ten (oczywiście nie na polu polskim) poruszał zresztą już K-Punk w "Realizmie Kapitalistycznym".
Coś dla nerda i laika.
Przejdźmy teraz do struktury książki i tutaj należy się kolejny wielki plus do autorów. Postanowili oni oddzielić samą treść od opisu metodologii badań. W efekcie czytelnik nie zostaje "zalany" technicznymi informacjami i skupić się na treści i przedstawionych wynikach badań, wykresach. Jednocześnie specjaliści i osoby ciekawskie. zainteresowane tym w jaki sposób przeprowadzane były konkretne badania śmiało mogą się w nie zagłębić. Co więcej, treści te nie są w przypisach, ani na końcu książki co utrudniałoby dostęp. Są po prostu zaznaczone z podpisem "dla ciekawych". Zyskuje na tym płynność lektury, a czytelnik może zapoznać się z zaznaczonym fragmentem lub po prostu przewrócić stronę i wrócić do dalszej lektury. Jest to rozwiązanie idealne, które pozwala na zachowanie przystępnej lektury jednocześnie zwiększając jej wartość merytoryczną. Poza tym książka obfituje w wykresy, które można samodzielnie przeanalizować i materiał źródłowy dając nam możliwość do rozwinięcia danego tematu na własną rękę.
A o co w tym wszystkim chodzi?
Przejdźmy teraz do kwestii najważniejszej, czyli treści. Jak można się domyślić, książka w pełni poświęcona jest tematyce nierówności, z wyszczególnieniem nierówności szans, które zdaniem autorów stanowią te najbardziej problematyczne i szkodliwe dla gospodarki i potencjału państwa. Autorzy skupiają się na nierównościach w Polsce (oczywiście pokazują również jak sytuacja wygląda w innych państwach UE, Europy, a nawet USA). Pokazują jak zmieniały się na przestrzeni dziejów i co je kształtowało, rozróżniają ich poszczególne rodzaje i pokazują negatywny wpływ na funkcjonowanie kraju i nie tylko. Możemy dowiedzieć się jak nierówności wpływają na klimat, a polityka przerzucająca koszty ratowania go na ubogich (którzy na jego zmiany mają najmniejszy wpływ) jest wręcz szkodliwa nie tylko nie wpływajac na zmiany, ale dodatkowo zrażając do tematu ogół społeczeństwa. Poczytamy o "loterii urodzeń" czyli tym jak bardzo pochodzenie wpływa na sukces i status w przyszłym życiu. Kto ma największą szansę na zostanie milionerem w Polsce. Dowiemy się jak bardzo wykluczenie komunikacyjne i mieszkanie na peryferiach wpływa na szanse osiągnięcie sukcesu i o tym dlaczego wysokie nierówności szans wpływają negatywnie na nasz potencjał gospodarczy, innowacyjność i rozwój nauki. Co najważniejsze, autorzy szukają też rozwiązań i pokazują jak odpowiednia polityka taka jak reformy i inwestowanie w edukacje czy ogólnie usługi publiczne, może zmniejszyć poziom nierówności. I wiele więcej. Pomimo dość niewielkiej objętości (310 stron, z czego część treści to wspomniany już opis metodologii badań) książka jest bogata w treść i podchodzi to tematu od każdej strony. Na duży plus zasługuje też zakończenie, a tak właściwie jego brak bo zamiast słów końcowych mamy 10 postulatów autorów. które ich zdaniem stanowią dobry sposób na walkę z nierównościami. Między innymi darmowe posiłki w szkołach, kapitał na start czy fiński model walki z bezdomnością.
Reasumując.
Szczerze mówiąc dawno nie miałem do czynienia z równie ważną książką, która skupiona byłaby na naszej ojczyźnie i dręczących ją problemach. Myślę, że śmiało mogę powiedzieć, że dla każdego polskiego nacjonalisty powinna ona stanowić lekturę obowiązkową. W wielu miejscach jest ona co ciekawe zgodna z naszymi postulatami i działaniami, które możecie zauważyć śledząc nasze akcje w mediach społecznościowych. Na pewno stanowi ona dobre uzupełnienie wiedzy na temat bolączek naszego kraju i rozwiązań, które można zastosować by żyło nam się dobrze, a nasza ojczyzna była silna i zamożna. Gorąco polecam.